Zaloty skakunów

Skakuny (Salticidae) są jedną z najbardziej zaawansowanych i najzasobniejszych w gatunki rodzin pająków. Jej przedstawiciele zasiedlają wszystkie kontynenty oraz bardzo zróżnicowane siedliska. Powszechnie znane są ze swojego doskonałego wzroku i nietypowej strategii polowania. Zawdzięczają to głównie parze dużych oczu umieszczonych w przedniej części głowotułowia. Ich budowa może być porównywana pod względem złożoności z oczami kręgowców Powstający w nich obraz jest niezwykle ostry i kolorowy, jest też prawdopodobnie znacznie powiększany (pająki dostrzegają nawet bardzo oddalone obiekty). Co najważniejsze, pająki widzą stereoskopowo. Umożliwia im to śledzenie ofiar, wybieranie optymalnych dróg ich podejścia oraz precyzyjny atak. Tak rozwinięty wzrok służy im nie tylko do polowania. Wiele gatunków rozwinęło niezwykle złożone sygnały wizualne. Funkcje sygnalizatorów („semaforów”) pełnią jaskrawo ubarwione odnóża, nogogłaszczki, chelicery lub wręcz całe ciało. Sygnały te obserwuje się najczęściej podczas rytualnych walk samców jak i podczas zalotów.

Jeszcze do niedawna uważano, że zachowania te odbywają się wyłącznie na zasadzie pokazów. Pająki wywijają w charakterystyczny sposób kończynami, prezentują specjalne pozy. Niektóre badania przeprowadzone na „prymitywnych” i kryptycznie ubarwionych skakunach pokazały, że równie ważne w komunikacji mogą być drgania przekazywane za pomocą podłoża jak i sygnały chemiczne.

Naukowcy postanowili dla odmiany zbadać pająki znane ze skrajnie odmiennego behawioru. Za obiekt obserwacji posłużyły jedne z najjaskrawiej ubarwionych gatunków należące do rodzaju Habronattus, znane ze złożonych tańców godowych. Eksperyment, dość prosty w swojej konstrukcji, pokazał jak niewiele wiemy jeszcze o tych pasjonujących zwierzętach.

Pary pająków (niezapłodnioną samicę oraz samca) wpuszczano na 15 minut na specjalną arenę. Za podłoże służył specjalny podkład, usuwany często w celu ograniczenia udziału w zalotach feromonów. Całość ustawiono na odpornym na wstrząsy stole. Powierzchnia areny została oświetlona laserem, mierzącym najdrobniejsze drgania. Zaloty pająków dodatkowo dokładnie sfilmowano. Eksperyment przeprowadzono w dwóch wariantach. W pierwszym samcom podklejono woskiem połączenie między odwłokiem i głowotułowiem. Zapobiegało to możliwości strydulacji i wysyłaniu fal dźwiękowych. Drugiej grupie samców nałożono tę samą ilość wosku, by zniwelować efekt zwiększenia ciężaru zwierzęcia. Zrobiono to jednak w taki sposób, aby nie przeszkadzał on pająkom w wydawaniu dźwięków. Skakuny potraktowane woskiem nie wykazywały upośledzenia ruchów, swobodnie poruszały się i polowały. Obie grupy były zdolne do emitowania dźwięków za pomocą nóg (nie można było ich unieruchomić bez drastycznego zaburzenia zachowania pająków). Okazało się jednak, że ten rodzaj komunikacji nie bierze znaczącego udziału w zalotach.

Uzyskane wyniki są zadziwiające. Pająki, uznawane uprzednio wyłącznie za wzrokowców, okazały się wykorzystywać złożony system znaków wizualnych i dźwiękowych. Co ważniejsze wykazano, że różne gatunki emitują drgania o różnej częstotliwości. Wydaje się zatem, że sygnały te mają podstawową rolę w identyfikacji osobników. Multimodalna (składająca się z wielu różnych elementów) komunikacja pozwala na szybką i bezbłędną ocenę przynależności gatunkowej drugiego pająka. Jest to ważne w świecie, w którym bardzo łatwo stać się ofiarą. Dobrze widoczną i podatną na ataki podczas „wymiany poglądów” z innymi skakunami. Ciekawy wydaje się również fakt, że samica jest prawdopodobnie w stanie ocenić „jakość” zalotnika na podstawie siły i amplitudy emitowanych przez niego dźwięków. Wygłuszone samce były ponad trzykrotnie częściej atakowane i pożerane przez samice w przeciwieństwie do całkowicie „sprawnych”. Również „niewygłuszone” osobniki blisko trzykrotnie częściej kopulowały z samicami. Wyniki wydają się w dość oczywisty sposób wskazywać na fundamentalną rolę drgań w komunikacji między pająkami będącymi dobrymi wzrokowcami.

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=9GgAbyYDFeg

Zaloty skakuna Maratus volans z Australii. Film autorstwa użytkownika Peacockspiderman.

Źródło informacji:
D.O. Elias, E.A. Hebets, R.R. Hoy, A.C. Mason, 2005: Seismic signals are crucial for male mating success in a visual specialist jumping spider (Araneae: Salticidae), Animal Behaviour 69, 931-938.