Duliticola, tajemniczy chrząszcz z Borneo

Tropiki są ciągle słabo poznanymi terenami pod względem fauny bezkręgowców. Każdego roku odkrywa się nowe dla nauki gatunki, a te które są już nawet opisane bywają znane wyłącznie jako okazy w muzealnych kolekcjach, bez dalszej wiedzy o ich trybie życia czy cyklu rozwojowym.

Jednym z najciekawszych chrząszczy zasiedlających lasy deszczowe Borneo i innych rejonów Pd-Wsch. Azji są chrząszcze z rodzaju Duliticola. Pierwsze okazy tych dość dużych owadów (nawet 8-9 cm długości) zostały odkryte i opisane przez Petry’ego w 1831 roku. Ze względu na swój wygląd, łudząco przypominają wymarłe przed milionami lat prehistoryczne stawonogi, nazywane są „chrząszczami trylobitami”. Nazwa ta jest szczególnie popularna w anglojęzycznej literaturze.

Od samego początku Duliticola była zagadką dla entomologów. Nie wiedziano czym się odżywia, jak się rozwija, nie znano postaci dorosłych. Sama pozycja systematyczna tego owada wielokrotnie zmieniała się z czasem. Na początku umieszczono go w rodzinie Lycidae (np. Petry 1831, Westwood 1839), trafiał też do Lampyridae (np. Erichson 1841, Candeze 1861). I tak na zmianę bywał klasyfikowany przez różnych autorów aż do końca XIX w. Brak znanych imagines, a wyłącznie formy larwalne, sugerowały badaczom, że owady te nie przechodzą przeobrażenia i u obu płci występuje neotenia (rozród form larwalnych). Próby wyhodowania owadów dorosłych w laboratoryjnych hodowlach również spełzły na niczym. Dopiero seria mozolnych i długotrwałych poszukiwań, obejmujących wielokrotne ekspedycje w dzikie rejony Borneo, zaowocowała sukcesem. W 1924 roku Eric Mjoeberg odnalazł pierwszego samca i oficjalnie opisał pierwszy gatunek należący do rodzaju Duliticola - D. paradoxa. Potwierdziło się zatem, że występuje tu zjawisko neotenii, ale wyłącznie u jednej płci - samicy. W 1941 roku Klein umieścił tę grupę w rodzinie Drilidae. Dopiero w 1972, podczas gruntownej rewizji nadrodziny Cantharoidea, Crowson ponownie przegrupował rodzaj Duliticola do Lycidae. Zauważył też, że znane wcześniej wyłącznie ze schwytanych okazów samców Platerodrilus mogą być brakującymi przedstawicielami kilku gatunków „trylobitów”.

Obecnie znane są przynajmniej 3 gatunki z rodzaju Duliticola: D. paradoxa Mjoeberg 1925, D. korinchiana Blair 1928 oraz D. hoiseni Wong 1996. W najnowszej literaturze (np. Lok 2008) pojawiają się informacje o nowych gatunkach. Wiedza na temat ich biologii ogranicza się z grubsza do rozpoznania habitatu, dość pobieżnego poznania stadiów rozwojowych u części gatunków. Wiadomo, że owady spotykane są przede wszystkim w lasach deszczowych obszarów górskich, ale również na nizinach. Preferują rozkładające się drewno. Przy czym nieważny jest jego gatunek, a odpowiedni etap rozkładu. Duliticola znajdywana była na stosunkowo trwałym próchnie, o dość zwartej strukturze. Świeże i zupełnie zbutwiałe pniaki były omijane. Owady nie wykazują preferencji względem określonej pory dnia i można je spotkać przez całą dobę.

Pobierany pokarm to również zagadka. W wielu opisach pojawiała się informacja, że owady odżywiają się grzybami rozkładającymi martwe drewno, sokami pochodzącymi z martwych roślin lub ślimakami, podobnie jak ich niektórzy krewniacy. Jednak w świetle terenowych obserwacji Wong’a (1996), który dodatkowo przeprowadził sekcje jelita Duliticola, wydaje się że pokarmem są mikroorganizmy zasiedlające drewno. Teorię tę dodatkowo może wspierać budowa aparatu gębowego tych chrząszczy, praktycznie uniemożliwiająca im polowanie na inne, relatywnie duże organizmy.

Podczas naszej tegorocznej wyprawy obserwowaliśmy licznie „trylobity” w lasach na stokach Góry Kinabalu. Owady najczęściej spotykaliśmy na rozkładającym się drewnie lub pod pniakami. Wszystkie okazy, które dały się łatwo zidentyfikować, były samicami. W tej samej okolicy, często na tych samych pniakach lub na roślinności powyżej, napotykaliśmy dorosłe chrząszcze z rodziny Lycidae. Jednak czy były one samcami, tego nie wiemy. Materiał fotograficzny wymaga dalszej weryfikacji.

Literatura (wybrane pozycje):
Crowson, R. A. 1972. A review of the classification of Cantharoidea (Coleoptera), with the definition of two new families, Cneoglossidae and Omethidae. Revista de la Universidad de Madrid 21(82): 35–77.
Lok, A. 2008. A Singapore trilobite larva, Duliticola species. Nature in Singapore, 1: 175-178.
Mjöberg, E. 1925. The mystery of the so called "trilobite larvae" or "Perty's larvae" definitely solved. Psyche 32: 119–154.
Wong, A. T. C. 1996. A new species of neotenous beetle, Duliticola hoiseni (Insecta: Coleoptera: Cantharoidea: Lycidae) from Peninsular Malaysia and Singapore. Raffles Bulletin of Zoology 44: 173–187.