Jest to stosunkowo dużo przedstawiciel rodziny legwanowatych. Dorosłe samce mogą osiągnąć nawet do 150 cm dł wraz z ogonem, samice rzadko kiedy przekraczają 110 cm dł. Ciężar dorosłych samców może dochodzić do 5 kg. Mimo, że gatunek ten jest spokrewniony z legwanem zielonym (Iguana iguana) pomiędzy tymi dwoma gatunkami występuje sporo różnic od razu rzucających się w oczy. Przede wszystkim głowa i pysk legwana czarnego są znacznie dłuższe i niższe niż u zielonego krewniaka. Nos dorosłego osobnika jest delikatnie zadarty. Worek podgardzielowy, mimo, że dobrze rozwinięty nie jest tak duży jak u legwana zielonego. Grzebień utworzony z powiększonych łusek biegnie wzdłuż kręgosłupa od karku po nasadę ogona wyraźny ale raczej niski. Najbardziej charakterystyczną cechą legwana czarnego są powiększone łuski z bardzo wyraźnym, okazałym kilem ułożone pierścieniowato na ogonie. Ubarwienie osobników tego gatunku jest zmienne, zależny w dużym stopniu od populacji. Zazwyczaj zdominowane jest przez różne odcienie szarości lub beżu, z brązowymi przebarwieniami. Grzbietowa część tułowia oraz głowa jest jasnopopielata. Na tułowiu widoczne bardzo wyraźnie pręgi koloru brunatnego lub czarnego. pasów tych może być od 4 do 12. Ogon bardziej jednolity z mniej wyraźnymi pręgami, zazwyczaj ciemniejszy od tułowia i głowy. podbrzusze jasnoszare. Młode osobniki są oliwkowo-zielone.
Gekon płaczący posiada zadziwiająco wręcz szeroki i rozległy zasięg geograficzny. Występuje na większości wysp na Pacyfiku, oraz północnej Australii i południowo-wschodniej Azji. Zawleczony na Galapagos i do Ameryki. Rozmnażanie partenogenetyczne pozwala mu łatwo kolonizować nowe lądy i przeważnie jest jednym z pierwszych zwierząt pojawiających się na nowo powstałych wyspach oceanicznych. Dostaje się tam najczęściej na zwalonych do wody przez sztormy pniach drzew albo na gapę na skonstruowanych przez ludzi łodziach (albo na pokładzie samolotów). Rozmnażanie partenogenetyczne to prawdopodobnie przystosowanie do kolonizacji odległych lądów. Dzięki temu wystarczy by jeden gekon dopłynął na zwalonym do wody drzewie na inną wyspę i bez problemu może założyć tam nową populację. W przypadku zwierząt rozdzielnopłciowych potrzebne do tego jest niewielkie stado lub w wypadku bardzo zdrowych genetycznie zwierząt, przynajmniej ciężarna samica. Gekony płaczące nie mają tego problemu. Bardzo ufne, chętnie przyjmują pokarm z pincety, ale nie należy brać go na ręce ze względu na wyjątkowo małe rozmiary i związaną z nimi delikatność.
Gekon płaczący potrafi zmieniać barwę od czekoladowego brązu z pręgowanym grzbietem i żółtym brzuchem do jasnego beżu z nielicznymi czarnymi plamkami na grzbiecie.