Występuje absolutnie wszędzie, stanowiąc najliczniejszy gatunek myrmekofauny większości rejonów. Spotkac ja można w miastach, w lasach, na łąkach i w próchniejącym drewnie. Często gniazduje w okolicach drzew zaatakowanych przez mszyce.
Wścieklica dorodna, to największa "czerwona mrówa", a także jedyny przedstawiciel rodzaju Manica w Europie. Charakteryzuje się powolnym, dostojnym krokiem, jednak zaniepokojona zaczyna nerwowo szarżować w stronę agresora.
Występuje wyłącznie na południu kraju, liczne populacje w małopolsce, a także województwie górnośląskim, częściowo w opolskim. Północny zasięg występowania sięga Busko-Zdroju, rzadko spotykana wyżej.
Robotnice mierzą od 5 do 9mm, głowa i przedplecze brunatne, silnie "pofałdowane" z nielicznymi szczecinkami. Podwójny stylik, odwłok błyszczący, czerwony. Posiadają żądło.
Kolonie liczne, składające się nawet z kilku tysięcy robotnic, zakładane w sposób pół-klasztorny (królowa sama wychowuje pierwsze robotnice, ale również aktywnie szuka pokarmu). Większe kolonie przyjmują świeżo zaplemnione matki, tworząc kolonie poliginiczne.
Pierwomrówka żwirowa, to średniej wielkości, drapieżna mrówka, z umiłowaniem gniazdująca w piaszczystych, dobrze nasłonecznionych miejscach.
Charakteryzuje się matowo-połyskującym odwłokiem, poprzecinanym czarnymi pasami. Tworzy kolonie poliginiczne, a także systemy polkaliczne.
Buduje gniazda w dobrze nasłonecznionych, piaszczystych miejscach, takich jak plaże, czy wydmy, często można ją spotkać w miastach, gdzie gniazduje pod kostką brukową. Wejścia do mrowiska zawsze obficie otoczone wykopanym piaskiem.
Charakteryzuje się dynamicznym, "skokowym" sposobem poruszania się.