Pospolita mrówka, występująca w całej Europie (również w Polsce - znana jako podziemnica zwyczajna) oraz w Ameryce Północnej. Gniazduje w budowanych przez siebie ziemnych kopcach na słonecznych łąkach, często porośniętych trawą, pełniących funkcję klimatyzatorów (są one skonstruowane tak, że zapewniają ciągły obieg powietrza oraz właściwą temperaturę), żywi się prawie wyłącznie spadzią mszyc korzeniowych, którymi troskliwie się opiekuje, rzadko można spotkać ją na powierzchni. Królowa zakłada gniazdo samodzielnie, lub z grupą innych królowych (pleometrozja). W tym drugim przypadku, ze względu na monoginiczność gatunku, po pewnym okresie, gdy kolonia już się ustabilizuje, w wyniku walk ustala się hierarchia dominacji pomiędzy królowymi. Zazwyczaj po jakimś czasie robotnice redukują ich liczbę do jednej - tej najwyżej położonej w hierarchii. Rzadziej królowe rozpraszają się po gnieździe, zajmując odseparowane od siebie komory i pozostając wobec siebie wciąż agresywne, niemniej jednak przeżywając - wtedy dochodzi do wykształcenia oligoginii. Robotnica ma długość od 2,2 do 4,8 mm i jest żółta lub żółtobrunatna; królowa mierzy 7,2 - 9,5 mm, może być w różnych odcieniach koloru brunatnego. Samiec ciemniejszy, niekiedy prawie czarny; mierzy 3,5 - 5,0 mm
Występuje absolutnie wszędzie, stanowiąc najliczniejszy gatunek myrmekofauny większości rejonów. Spotkac ja można w miastach, w lasach, na łąkach i w próchniejącym drewnie. Często gniazduje w okolicach drzew zaatakowanych przez mszyce.
Pierwomrówka żwirowa, to średniej wielkości, drapieżna mrówka, z umiłowaniem gniazdująca w piaszczystych, dobrze nasłonecznionych miejscach.
Charakteryzuje się matowo-połyskującym odwłokiem, poprzecinanym czarnymi pasami. Tworzy kolonie poliginiczne, a także systemy polkaliczne.
Buduje gniazda w dobrze nasłonecznionych, piaszczystych miejscach, takich jak plaże, czy wydmy, często można ją spotkać w miastach, gdzie gniazduje pod kostką brukową. Wejścia do mrowiska zawsze obficie otoczone wykopanym piaskiem.
Charakteryzuje się dynamicznym, "skokowym" sposobem poruszania się.