To jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków na kontynencie australijskim. Jaszczurki te osiągają w zależności od podgatunku 60-80 cm długości całkowitej, smukłej budowy ciała, a wydłużona głowa i długa szyja nadają tym waranom wyjątkowo szlachetnego wyrazu.O długim ogonie, który może być nawet ponad dwukrotnie dłuższy od dł.samego tułowia. Górne granice wielkości są zarezerwowane dla podgatunku nominalnego Varanus tristis tistis. Varanus tristis tristis cechuje prawie całkowicie czarne ubarwienie z mniej lub bardziej widocznymi jasnymi cętkami na grzbiecie, jako młode osobniki praktycznie nie do odróżnienia od drugiego podgatunku, a głębokiej ciemnej barwy nabierają wraz z wiekiem. Ubarwienie Varanus tristis orientalis od szaro-brązowego do czerwonawo-brązowego z licznymi nieregularnie rozłożonymi jasnoszarymi cętkami z ciemnym środkiem. Z głową najczęściej w kolorze brązu, ale również i o czerwonawym jej zabarwieniu (tzw. redhead).
Gatunek godny polecenia wszystkim miłośnikom jaszczurek, zarówno dla tych, którzy są na początku swej przygody z terrarystyką jak i dla bardziej zaawansowanych terrarystów. Swą niesłabnącą popularność warany te zawdzięczają łatwości w chowie i hodowli. Dodatkowym atutem jest ich atrakcyjny wygląd i wielkość. To nieduże warany osiągające w zależności od podgatunku ok. 70 cm długości całkowitej (w niewoli zazwyczaj nie przekraczają 60 cm). Ubarwienie od żółtawo-brązowego po czerwono-brązowy, w części grzbietowej i na kończynach wzór złożony z cętek; charakterystyczny, długi, kolczasty ogon.
Wśród podrzędu jaszczurek (Lacertilia, dawniej Sauria), Pogona henrylawsoni (Wells, Wellington, 1985) zaliczana jest do rodziny agamowatych (agamidae), która obejmuje 373 gatunki w 56 rodzajach.