minok

Rozmnażanie
W idealnych warunkach samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 4-6 miesięcy, samce w 6 miesiącu. Oznacza to jednak tylko tyle, że są zdolne do rozmnażania. Tak młode samice dopuszczone do samca najczęściej nie są w stanie przeżyć ciąży i składania jaj.
Wbrew powszechnym opiniom samice kameleonów jemeńskich nie muszą być dopuszczane do rozmnażania. Mogą produkować niezapłodnione jaja bez uszczerbku na zdrowiu. Najczęstszymi powodami zatrzymania jaj w ciele samicy, czego skutkiem jest śmierć, są:
- nieodpowiednie warunki hodowli. Stres związany ze stałym kontaktem wzrokowym z innym kameleonem trzymanym w tym samym pomieszczeniu, opiekunem lub innym zwierzęciem domowym. Samice instynktownie szukają odpowiedniego, ukrytego miejsca na złożenie swoich jaj. Jeżeli im go nie zapewnimy (duży, głęboki pojemnik wypełniony mieszanką lekko wilgotnego piasku z torfem) samica najczęściej rezygnuje ze składania jaj, co bez medycznej (chirurgicznej) interwencji najczęściej prowadzi do śmierci zwierzęcia.
- nieodpowiednia dieta. Samice których dieta jest nieurozmaicona, uboga w witaminy i mikroelementy najczęściej pod koniec ciąży są osłabione do tego stopnia, że nie są w stanie złożyć jaj i padają z wyczerpania. Szczególnie dotyczy to samic starszych, produkujących duże ilości jaj.
- ogólny zły stan zdrowia. Dla przykładu samice cierpiące na MBD (Metabolic Bone Disease), bardzo częste u tego gatunku, mogą mieć zniekształcenia kośćca uniemożliwiające swobodne 'pozbycie się' jaj. W naturze słabsze osobniki najczęściej nie dożywają do dojrzałości płciowej, w hodowli mają jednak większe szanse. Słabe samice bardzo często padają przed lub tuż po złożeniu jaj.
Przystępując do rozmnażania należy upewnić się czy samica jest w wystarczająco dobrej kondycji, nie choruje, jest w odpowiednim wieku (najlepiej zaczekać do 8-10 miesiąca życia) i jest gotowa na przyjęcie samca. U gotowej samicy zwykle dobrze widoczne są niebieskie plamki, gotowość samicy do kopulacji trwa 10-15 dni. Dojrzałą samicę przenosimy do terrarium samca, nigdy odwrotnie. Jeżeli samiec zaczyna zachowywać się agresywnie, tak, jakby bronił swojego terytorium samicę trzeba usunąć z jego terrarium i spróbować później. Próby przeprowadzamy w odstępach pięciodniowych. Połączenie gotowych do kopulacji osobników zwykle kończy się kopulacją, czasem nawet w ciągu 10-15 sekund! Jeżeli osobniki nie próbują walczyć, możemy je pozostawić na 18-24 godziny. Do osiemnastu godzin po zakończonej sukcesem kopulacji samica przybiera ubarwienie 'ciążowe' (prawie czarne ciało z niebieskimi i żółtymi plamkami) i reaguje agresywnie na widok samca. Kameleon jemeński potrafi przechowywać spermę, więc jednorazowa kopulacja może wystarczyć do zapłodnienia kilku następnych lęgów, jednak planując stałe mnożenie się kameleonów za każdym razem, gdy zauważymy gotowość samicy do kopulacji starajmy się łączyć ją z samcem.
Składanie jaj najczęściej następuje w 20-30 dni po odbyciu pierwszej kopulacji. W ostatnich 10-20 dniach ciąża jest już wyraźnie widoczna, samica sprawia wrażenie 'spuchniętej' od ilości noszonych jaj, które ważą wówczas więcej niż połowa jej masy ciała! Na trzy do pięciu dni przed zniesieniem przestaje jeść i pić, schodzi często na dno terrarium lub na najniższe gałęzie, wyszukując miejsca ciepłego (25-27*C) i wilgotnego. Często zdarza się, że składają jaja w doniczkach roślin rosnących w terrarium. W tym czasie należy samicy zapewnić głęboki (około 30 cm) pojemnik wypełniony mieszanką lekko wilgotnego piasku z torfem (nie mokrej!). Jeżeli samica nie interesuje się pojemnikiem, ale wyraźnie szuka miejsca do złożenia jaj (chodzi po dnie terrarium, stara się kopać itd) można próbować umieścić ją w pojemniku. Zazwyczaj samica mając bezpośredni kontakt z ciepłym, wilgotnym podłożem zaczyna kopać norkę pod kątem 45-50*. Przygotowanie gniazda może zająć samicy nawet kilka dni. Czasem rezygnuje z kopania jednej, zmienia miejsce i kopie nową. Gdy uzna, że jamka jest wystarczająco głęboka, odwraca się głową do wyjścia i zaczyna składać jaja. Według Petra Necasa składanie pojedynczych jaj następuje w odstępach dwuminutowych. W tym momencie nie należy niepokoić samicy, gdyż przestraszona może przerwać składanie jaj, skutkiem czego może być ich zatrzymanie w organizmie i jej śmierć. Kończąc składanie jaj samica zakopuje gniazdo i wraca na gałąź. W tym okresie należy dołożyć szczególnych starań, by zapewnić samicy wodę, ponieważ najczęściej nie je i nie pije w ostatnich dniach ciąży. Należy również uzupełnić ewentualne braki wapnia i witamin, by wzmocnić organizm przed kolejnych łączeniem z samcem, co zwykle może nastąpić już w drugim-trzecim tygodniu po składaniu jaj. Dojrzałe płciowo, zdrowe samice składają jednak jaja zwykle w odstępie 90-120 dni.
Wielkość pojedynczego jaja kameleonów jemeńskich w hodowli to zazwyczaj 8-9 x 15-17 mm i 1-1,5 g wagi. Jaja samic w naturze są znacznie większe, gdyż samice produkują ich mniej. Podłożem może być piasek z torfem lub wermikulit (wermikulit nasiąknięty wodą w stosunku wagowym 0,7:1). Jaja umieszczamy w tak przygotowanym podłożu tak, by były zakopane w około 60%. Na początku powinny być kontrolowane co drugi dzień, wszystkie obumarłe i niezapłodnione jaja powinny być usuwane. Warto jednak wiedzieć, że z nawet źle wyglądających jaj mogą się lęgnąć młode. Jeżeli jajo się nie zapada, powinno być traktowane jak zdrowe. Zdarza się, że podłoże zaczyna pleśnieć, powinno się wtedy jego część wymienić. Opiekę nad jajami najlepiej przeprowadzić w przystosowanym do tego celu inkubatorze, z zapewnieniem wysokiej wilgotności powietrza, umiarkowanej wilgotności podłoża i dostępie powietrza. W temperaturze w dzień pomiędzy 27-31*C w dzień i 23*C w nocy młode lęgną się po około 150-190 dniach. Na 12-15 godzin przed rozpoczęciem wychodzenia młodych, jaja zaczynają się "pocić". Po tym czasie młode przerywają osłonkę jaja, wystawiając czubek nosa na tyle, by zaczerpnąć powietrza. Tak pozostają kolejne 10-15 godzin. Nie zaleca się wyjmowania młodych z jaj, osobniki słabe, które nie są w stanie same poradzić sobie z wyjściem, zwykle nie nadają się do dalszej hodowli. Wielkość klujących się młodych waha się w granicach 5,3-7,6 cm od nosa do końca ogona. Pokarm zaczynają przyjmować w ciągu dwóch dni, tuż po wchłonięciu woreczka żółtkowego. Przy odpowiedniej opiece, obficie karmione małymi owadami przy zapewnieniu promieni UVB, witamin i wapnia są odporne i bardzo szybko rosną.
Młode zwykle lęgną się w przeciągu jednego dnia, jednak ciekawe doświadczenie związane z jednoczesnym wylęgiem młodych przeprowadził Petr Necas. Połowę jaj od jednej samicy umieścił w inkubatorze blisko siebie, jedno przy drugim; drugą część inkubował w takich samych warunkach, jednak jaja nie miały ze sobą kontaktu. Okazało się, że jaja inkubowane w bezpośredniej bliskości wylęgły się tak jak zwykle, w jednym dniu, podczas gdy odstęp pomiędzy kluciem się poszczególnych osobników z drugiej grupy wynosił 27 dni! Młode z drugiej grupy były znacznie większe i silniejsze (różnice pomiędzy najmniejszym i największym wynosiła około 1 cm) od młodych z grupy pierwszej (różnica nawet 2,3 cm długości). Dwa młode z pierwszej grupy wkrótce padły, nie zanotował śmiertelności młodych w drugiej. Sugeruje w ten sposób, że młode mogą wzajemnie się stymulować do wychodzenia z jaj, nawet jeżeli nie są do tego w pełni gotowe.
Drugim jego doświadczeniem była inkubacja w świetle i w ciemności. Procent młodych lęgnących się z jaj wystawionych na działanie światła wynosił 37, podczas gdy jaj inkubowanych w ciemności wynosił 81 (Necas, 1991).

Są dwie "szkoły" odchowu młodych, grupami lub pojedynczo. Obie mają swoje zalety i tak naprawdę decyzja należy do hodowcy, które argumenty bardziej do niego trafiają. Młode trzymane w grupie poprzez konkurencję stymulują się do zdobywania pokarmu. W przypadku podawania owadów w zbyt małym pojemniku i w dużym zagęszczeniu młodych istnieje możliwość wzajemnego uszkodzenia języków, szczególnie podczas próby schwytania tego samego owada przez dwa osobniki. W grupie najczęściej znajdują się osobniki silniejsze i słabsze, mniejsze zwykle mają utrudniony dostęp do pokarmu. Silniejsze młode powinny być odseparowane od grupy i wychowywane osobno. Gdy decydujemy się na osobne trzymanie młodych kameleonów mamy 100% pewność czy zwierzęta jedzą i piją regularnie oraz czy otrzymują jednakowe dawki wapnia i witamin. Przy większej liczbie młodych jest to jednak pewnym utrudnieniem, gdyż mamy odpowiednio więcej zbiorników do sprzątania i cała hodowla zajmuje znaczną przestrzeń.

Ciekawym zjawiskiem u kameleona jemeńskiego są duże różnice pomiędzy liczbą jaj składanych przez samice w naturze i w hodowli. Często spotyka się w terrariach samice, których lęgi liczą nawet 70 jaj (rekordem było 86 jaj uzyskanych od ośmiomiesięcznej samicy, zwykle składają 30-50). Dziko żyjące samice tego gatunku rzadko składają jednorazowo więcej niż 10-12 jaj. Dr. Scott Stahl (Vivarium Vol.10, No.02, CiN 31/99) uważa, że skoro tak niska liczba jaj składana przez samice w naturze jest normą nie należy się dziwić, że w hodowli śmiertelność samic jest tak duża. Pisze : "prawdopodobnie duża ilość pokarmu skłania samice do produkcji ogromnej liczby jaj, co najzwyczajniej prowadzi do jej "wypalenia" i wczesnej śmierci. Proponuje zaniechanie codziennego karmienia samic i zapewnienie dużej różnorodności podawanych owadów oraz wprowadzenie do ich diety większej ilości pokarmów roślinnych. Zaleca większe ilości wapnia samicom po składaniu jaj, jak również systematyczne podawanie witaminy D3 (w odstępach 7-10 dniowych, nie podaje niestety dawek) przy zapewnieniu światła słonecznego.


Opis:>