Półprącie, Hemipenes

Hemipenes, inaczej półprącie → Parzysty narząd kopulacyjny samców węży i jaszczurek. Anatomicznie jest uchyłkiem kloaki (wspólne ujście dróg pokarmowych, moczowych i rodnych) mającym połączenie z nasieniowodami. W stanie spoczynku schowany jest w nasadzie ogona między jego mięśniami (przez to jest ona szersza i dłuższa u tej płci). Podczas erekcji wypełnia się krwią i wynicowuje na zewnątrz przez kloakę na zasadzie podobnej do palca gumowej rękawiczki, przy czym w akcie kopulacji bierze udział tylko jedno z półprąci. Na swej powierzchni ma rogowe nierówności i haczyki, dzięki którym może zakotwiczyć się w drogach rodnych samicy podczas aktu kopulacji trwającego od kilku minut do nawet 26 godzin (ten rekord należy do grzechotników). Jego wielkość jest zależna gatunkowo i może osiągać od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów długości (bywa, że jest rozdwojone). Gdy samiec zakotwicza swe półprącie w kloace samicy to może je wyciągnąć dopiero po powrocie tego narządu do pierwotnych rozmiarów, gdy wygaśnie podniecenie seksualne. W przypadku spłoszenia kopulującej pary rozdzielenie jest niemożliwe i dochodzi do wynicowania kloaki samicy przez zakotwiczone w niej półprącie samca lub narząd ten ulega oderwaniu zwłaszcza, gdy samica jest o wiele większa od samca (a jest to powszechne u węży). Jeżeli nie dojdzie do powikłań zapalnych (aby tego uniknąć gady unoszą wysoko nad ziemie kloakę także po zakończonym zbliżeniu) kloaka samicy ulega wnicowaniu, a samiec korzysta z drugiego sprawnego półprącia.